Być może jesteście zainteresowani pogłębieniem swojej wiedzy na temat rozwoju nowoczesnych technologii i szukacie informacji nie tylko w artykułach, ale i w książkach? Dla tych osób przygotowałam kilka propozycji lektur, w których mowa jest o sztucznej inteligencji (i nie tylko), ale nie z informatycznego punktu widzenia, ale raczej społecznego, socjologicznego czy filozoficznego.
Wszyscy po prostu zadajemy sobie wiele pytań odnośnie gwałtownych zmian, jakich jesteśmy świadkami i tego, jaki to ma na nas wpływ i jaka będzie nasza przyszłość. Granica między futurologią, a science fiction wydaje się być coraz bardziej płynna. Problemem tego typu publikacji jest to, że szybko się dezaktualizują – jednak wydaje mi się, że poniższe propozycje opisują dobrze moment, w którym akurat jesteśmy.
Książki o AI – zagraniczne propozycje
Życie 3.0. Człowiek w erze sztucznej inteligencji – Max Tegmark (2019)
Max Tegmark jest fizykiem i profesorem MIT. Życie 3.0 to pozycja, którą można traktować jako tzw. basicową. Napisana ona została w 2019 roku, ale pozostaje zdecydowanie aktualna. Autor krótko przedstawia podstawy działania sztucznej inteligencji, a następnie zajmuje się kreśleniem scenariuszy naszej przyszłości w erze AI. Wizje te idą dosyć daleko i zwykłemu człowiekowi mogą zakrawać na fantastykę, jednak naukowcy już poważnie nad nimi debatują. Zwłaszcza, że ostatnie miesiące to eksplozja wyników prac nad sztuczną inteligencją.
Autor sporo miejsca poświęca także zagrożeniom płynącym z korzystania z AI oraz zastanawia się, jak ludzkość może się od tego uchronić. Zwraca uwagę, że naukowcy są tego jak najbardziej świadomi (w tym opisuje swoją inicjatywę dot. etycznej sztucznej inteligencji). Wątpliwości może wzbudzać zachwyt Tegmarka nad Elonem Muskiem. Nie dalej jak kilka dni temu Musk ogłosił, że AGI zostanie wynaleziona do 2025 roku… na szczęście (lub nieszczęście), do tego co mówi Elon nadmiernie przywiązywać się nie można.
Zdrowy umysł w sieci algorytmów – Gerd Gigerenzer (2023)
Autor tej książki – niemiecki naukowiec – zalicza się raczej do grona sceptyków, tj. tych osób, z których niektórzy się podśmiewują, że niezależnie od tego, jak doskonała byłaby AI i czego nie umiałaby dokonać – oni zawsze będą marudzić, że to nie jest „prawdziwa” inteligencja, a tylko wynik piętrowych maszynowych kalkulacji. A kiedy tacy malkontenci będą się kłócić o definicje, ta AI pozamiata nam świat i odstawi nas do kąta. Tym niemniej autor ciekawie opisuje takie kwestie jak: działanie algorytmów w stabilnych i niestabilnych sytuacjach, ich ograniczenia, wykorzystywanie w dziedzinach wątpliwych etycznie, brak przejrzystości oraz błędy wynikające z uprzedzeń i stereotypów.
Książka ta napisana jest w bardzo przystępny sposób: nie ma tu opisu żadnych skomplikowanych algorytmów, jest to raczej praca z dziedziny nauk społecznych. Sam Gigerenzer opisuje ją tak: Książka ta nie stanowi akademickiego wprowadzenia do AI lub jej poddziedzin, takich jak uczenie maszynowe czy Big Data. Mówi ona o naszych doświadczeniach ze sztuczną inteligencją: zaufaniu, zawodach, zrozumieniu, uzależnieniu oraz osobistych i społecznych przeobrażeniach. Naukowiec zadaje także pytania dokąd nas to zaprowadzi, co poniekąd mnie prowadzi do kolejnej pozycji.
Nadając sens – Sam Harris (2023)
Sam Harris z kolei zasłynął książką Koniec wiary – jest on filozofem, pisarzem, neurobiologiem. W tej chwili prowadzi on autorski podcast Making sense i właśnie odcinki z tego podkastu zostały zebrane i wydane w tej publikacji. Wśród rozmówców Harrisa są naukowcy, psychologowie, filozofowie, m.in. wspomniany już Max Tegmark, Daniel Kahneman, Robert Sapolsky, Nick Bostrom, David Chalmers . Książka nie dotyczy ściśle sztucznej inteligencji – to są raczej rozmowy o charakterze filozoficznym (zwłaszcza pierwsze trzy rozdziały), etycznym i moralnym, lecz kwestia sztucznej inteligencji i naszej przyszłości, cały czas przewija się w tym dyskursie w tle. Powraca problem skonstruowania superinteligencji i zagrożenia dla naszego istnienia. Kiedy to czytałam, odniosłam wrażenie, że to naprawdę przestaje być fikcją, a postulaty tych myślicieli są naprawdę daleko idące. Mamy tu również rozważania z dziedziny transhumanizmu, neurotechnologii, przenoszenia naszych umysłów do postaci cyfrowej (dla fanów Raymonda Kurzwela) i dylematów z tym związanych.
Książka poszerzająca bardzo horyzonty, ale niełatwa – trzeba trochę pogimnastykować umysł – zwłaszcza jeśli ktoś nie jest ścisłowcem, bo współcześni naukowcy jednak preferują język matematyki. Mieszane uczucia miałam co do takiego przekonania, przebijającego z tej narracji, że nauka doszła już do takiego momentu, kiedy nie ma ograniczeń dla naszego umysłu. Z perspektywy zwykłego zjadacza chleba wydaje się to dość aroganckie. Poza tym spory minus daję za brak kobiet wśród rozmówców Harrisa, co uważam za poważne niedopatrzenie, gdyż, umówmy się, mamy XXI wiek i wypadałoby, by mężczyźni wreszcie przyjęli do wiadomości, że nie są na tym świecie sami i nie wypada już dyskutować o przyszłości ludzkości “w ściśle męskim gronie”.
Polacy nie gęsi, czyli na koniec jeszcze dwie pozycje napisane przez polskich autorów
Książki o AI – polscy autorzy
Połącz kropki – Łukasz Lamża (2021)
Lamża to polski popularyzator nauki, którego książki bardzo lubię, bo napisane są one w bardzo przystępny sposób, a jednocześnie z dużą erudycją. W tej książce autor stara się nam przybliżyć kilka najważniejszych trendów we współczesnej nauce (jak sam przyznaje pomysłów jest tyle, że to istny zawrót głowy): robotykę, inteligentny świat skrojony pod nasze potrzeby, świat danych, medycynę jutra oraz umysł „podkręcony” technologicznie.
Lamża pisze nie tylko o tym, co tu i teraz (czyli w 2021 roku), ale przede wszystkim wyjaśnia podstawy działania wielu metod i technologii. A to dlatego, że jest świadomy szybkiego postępu i tego, że treści dot. pomysłów i wynalazków szybko się starzeją. Nie dotyczy to jednak założeń, stojących u podstaw tych wynalazków. Tak więc książka ma służyć jako „podręcznik przyszłych technologii”. Jest więc o uczeniu maszynowym, edycji genomu, druku 3D, inżynierii tkankowej i wielu innych. Nie tylko o AI, ale wiele treści „kręci” się w gruncie rzeczy wokół tego. Dla mnie i tak najciekawszy był rozdział o danych, w którym Lamża w naprawdę łopatologiczny sposób wyjaśnia, jak wiele z naszych danych jest obecnie zbierane, kiedy my beztrosko korzystamy z internetu i telefonu.
Wiek paradoksów – Natalia Hatalska (2021)
Tę książkę uznałam za jedną z najlepszych o tej tematyce, jaką czytałam, głównie z uwagi na szeroki zakres tematyczny i skupienie się na ludzkiej twarzy rewolucji, jaka się obecnie dokonuje. Autorka przestrzega przed wieloma zagrożeniami: takimi, o których już wszyscy wiemy (wpływ ms, cyberbezpieczeństwo, wycieki danych), ale też tymi, o których zwykły człowiek nie ma bladego pojęcia. Pisze o szerszym wpływie technologii na społeczeństwo, m.in. malejącym poziomie empatii (co jest bardzo niepokojące), stresie technologicznym, rozproszeniu uwagi.
Jest to książka o praktycznym wymiarze technologii (nie o jakichś mrzonkach, symulacjach, itp): problemach wynikających z postępu, bezpieczeństwie, etyce i wolnej woli, wreszcie zagrożeniach dla naszego człowieczeństwa. Uważam, że podejście Hatalskiej jest krytyczne, ale i rozsądne, zwłaszcza w aspekcie, który nam przeważnie umyka: że zanim coś wdrożymy, powinniśmy to przetestować, wypróbować, zastanowić się, jakie mogą być konsekwencje danego rozwiązania, a nie najpierw robić, a dopiero potem poprawiać – gdyż w przypadku AI możemy nie mieć na to czasu, ani szansy.
Przede wszystkim chodzi też o szerokie konsultacje społeczne – skoro wdrażane są rozwiązania, wpływające tak mocno na nasze życie. Tymczasem, czy ktoś się nas o to pyta? Znajdziemy tu też niezwykle ciekawy fragment o nowych prawach człowieka – cyfrowych, proponowanych w odpowiedzi na rozwój technologiczny. Książka Hatalskiej jest bardzo aktualna, głęboko przepojona humanizmem, a całość napisana jest w bardzo przystępny sposób. Gdybym miała polecać tylko jedną książkę o nowoczesnych technologiach (na tę chwilę), to niech będzie to właśnie Wiek paradoksów.
Materiał nie został wygenerowany przez AI. Napisała go dla was Gabi.
